بخش هفتم - سفر ستارگان در دیوان لسان الغیت حافظ شیرازی

بخش 7 هفتم

حکیم ابوالقاسم فردوسی خالق شاهنامه اشعار زیبایی در این باب دارد .
در شاهنامه ابیاتی را می خوانیم که نشان مید هد این مرد نابغه (فردوسی ) با طرز ساخت اسطرلاب که در فارسی انرا " جام " می نامند مطلع بوده وبرای کسانیکه بخواهند اطلاعات مقدماتی را از این دستگاه بدست آورند راهنمای بسیار خوبی است .
در اشعار فردوسی بزرگ در می یابیم که منظور حافظ شیرین سخن در بکار بردن "جام جهان بین " یا " جام جمشید " و رموز خطوط "ساغری " چیست ونیز باید کلمه به کلمه در اندیشه بزرگان به ویژه شاهنامه فردوسی ، دیوان منوچهری خاقانی ومثنوی معنوی و شیخ محمود شبستری ، فخرالدین اسعد گرگانی ونظامی و ملک الشعرا بهار و سایر مفاخر ایران زمین تحقیقی کامل بعمل آید و به گونه ای دیگرف دو باره ارزشیابی کنیم نه صرفا بخاطر آنکه معانی مجازی که فقط از دیدگاه عرفانی است منظور نظر گردد
این نکته باید یاد آوری شود که اغلب وزیران وسرکردگان سپاه وامثال و مشاوران حکومتی دوران حکومت مادها وپارت ها ، ایلامی ها ، هخامنشیان وساسانیان به ویژه قبل از اسلام این بزرگان خود از دانشمندان و مطلعان علم نجوم بوده اند وبه هنگام هر نوع تصمیم گیری وشروع جنگ از اسطرلاب ودانش نجومی کمک می گرفته اند وبا دانشمندان مشورت می نمودند و شاهد این مدعا گذشته از اوراق کتاب کارنامه اردشیر بابکان ، ابیاتی هم از حکیم طوس ، شاهنامی فردوسی است .

بخواند آن زمان شاه جاماسب را
کجا رهنمون بود گشتاسب را
سر موبدان بود و شاه ردان
چراغ بزرگان واسپهبدان
ستاره شناسی گرانمایه بود
ابا او به دانش کرا پایه بود

ونیز در باره رستم فرخزاد ، فرمانده سپاه ایران که یکی ار مطلعان علم نجوم و اختر شناسی بود چنین آمده :
بدانست رستم شمار ِسپهر
ستاره شُمر بود با داد و مهر
بیاورد صلاب و اختر گرفت 1
ز روز بلا دست بر سر گرفت
یکی نامه سوی برادر به درد
نوشت و سخن ها یاد کرد
و در داستان اردوان وگریختن اردشیر می سراید :
وزان پس چنان بُد که شاه اردوان
ز اختر شناسان روشن روان
بیاورد چندی به در گاه خویش
همی باز جست اختر و راه خویش

لذا مطلعانی بوده اند واین ابزار را نیز بهمراه داشته اند که با آن محاسبات خود را انجام می دادند و این ابزار همان اسرلاب بود که برای حل مسایل نجومی به آن مراجه می کرده اند

1) صلاب مخفف اسطر لاب است
ادامه دارد