خدای من جهنمی ندارد

سه گانی

اگرچه گاه بدتر از جهنم،
مرا به حال خویش می گذارد،
خدای من جهنمی ندارد.

دکتر علیرضا فولادی

سه‌گانی پیش رو از لحاظ فرم‌های سه‌گانی به شرح زیر است :

◀️ فرم بیرونی کلی: کوتاه و سه لختی
◀️ فرم بیرونی جزیی : کلاسیک و طرح قافیه ی دو و سه
◀️فرم درونی کلی : بسته و کوبشی
◀️فرم درونی جزیی : تمام یک.( جمله مرکب غیر همپایه = از دو جملۀ پایه + پیرو [ وابسته] تشکیل شده است. )

رویکرد محتوایی این سه‌گانی، خود شناسی و خداشناسی ( دو اصل مهم و زیربنایی عرفان اسلامی) است: نگاه تازه و زیبا به مقوله ی جهنم (و در کنارش بهشت) و این که جهنم چیزی جز فاصله گرفتن از نیکی‌ها و دوری از خدای خویش نیست.

در خوانش اول، سه‌گانی و به ویژه دو مصراع اول آن، لحنی اعتراضی دارد، اما وقتی دقیقتر می خوانیم، در می‌بابیم که چه اعتراض عاشقانه‌ای ست، که اگر خدا مرا به حال خودم رها کند، برایم از جهنم بدتر خواهد بود ... و همین تناقض بسیار زیبا، موجب ماندگاری‌اش در ذهن خواننده می شود.

در دو مصراع اول، تشبیه « به حال خود رها کردن» به «جهنم» هنرمندانه به کار رفته است و می تواند نوعی «تشبیه مضمر» باشد که از شاعرانه ترین تشبیه هاست.

یکی دیگر از وجوه مثبت این سه گانی روان بودن زبان آن است و تقریباً تمام اجزای جمله، در عین حالی که وزن و ریتم و قافیه اش به درستی رعایت شده، در جای خود گرفته است و البته با نگاهی به سه‌گانی های این شاعر و پژوهشگر خلاق، می بینیم که این مورد از ویژگی های بارز سه‌گانی های اوست و از جوششی بودن حس و حال اولیه ی سروده وی خبر می دهد.

واج آرایی حرف «ن» در مصراع سوم به موسیقی درونی شعر، کمک بسیار نموده است و انگار صدای «نه نه نه ...» در فضای ذهن، طنین می‌افکند که با توجه به مفهوم مصراع سوم، بسیار به جا به کارگرفته شده است.

می‌توان گفت این سه گانی در نهایت سادگی، با نگاه جکمت آمیز و ژرف و شهودی اش یک شاهکار است و چقدر در جامعه ی امروزی و با حس و حال مردم امروز وقتی پای صحبتهایشان می نشینیم، مطابقت دارد و قابلیت ضرب المثل شدن را داراست ؛ چرا که به رغم کوتاهی و ایجاز بسیار،حرفها برای گفتن دارد .

صدیقه (نسیم) محمدجانی
خرداد 95